BAHÇESARAY İLÇE TANITIM
BAHÇESARAY RESİMLERİ
BAHÇESARAY FOTOĞRAFLAR
BAHÇESARAY MANZARALAR
BAHÇESARAY GÖRÜNTÜLER
BAHÇESARAY TANITIM
BAHÇESARAY COĞRAFYA
BAHÇESARAY
VAN BAHÇESARAY
BAHÇESARAY HARİTA
BAHÇESARAY İLÇE TARİH
19. yüzyılda Kırım Bahçesaray'dan gelem Kırım Tatar Göçmenlerine itafen bu adı almıştır.1962’ye kadar Siirt'in Pervari ilçesinin bucağıyken, daha sonraları
Van'ın Gevaş ilçesine bağlanmıştır. 1987’de ilçe olmuştur. Eski adı Müküs'tür. 1915 öncesi çoğunluklu bir ermeni nüfus vardı. 1915 Tehcirinden sonra Ermeniler ilçeyi terkettiler.
BAHÇESARAY İLÇE YERLEŞİM
Bahçesaray ilçesi 576 kilometre kare yüz ölçümüne sahip deniz seviyesinden 1670 metre yükseklikte, Van il merkezine 110 kilometre uzaklıkta olup, bu yolun 74 kilometresi asfalt geri kalan 36 kilometresi ise ham toprak yoldur. Ayrıca Van-Tatvan- Hizan- Bahçesaray güzergahının bulunduğu 245 kilometrelik bir yol bulunduğu 2004 yılı içinde de asfaltlanmıştır. Çetin arazi ve tabiat şartlarına sahip, etrafı sarp yüksek dağ ve tepelerle çevrilidir. Dar bir yerleşimi bulunmaktadır.
İlçe doğuda Çatak, batıda Bitlis iline bağlı Hizan, kuzeyde Gevaş, Güneyde ise Siirt iline bağlı Pervari ilçesi ile sınırdır.
BAHÇESARAY İLÇE NÜFUS
KÖY NÜFUSU
13.233
ŞEHİR NÜFUSU
4.182
TOPLAM
17.415
BAHÇESARAY İLÇE EKONOMİ
Halk ekonomik yönden oldukça fakirdir. Büyük çoğunluğu hayvancılıkla uğraşmaktadır. İlçeye bağlı köylerde genellikle kadınlar çalışmaktadır. Hayvansal ürün yerinden tüccarlar tarafından ihtiyaç duyulan yerlere alınmak üzere toplanmakta, bu nedenle ürünler ucuz bir şekilde elden çıkmakta olup, emeğin karşılığı tam olarak ödenmemektedir. Ekonomik yaşam da ferdi çalışmalar ön plandadır. Kolektif bir çalışma hiç yoktur. Modern tarım yöntemleri kullanılmamaktadır. İlçenin en önemli gelir kaynağı bal ve cevizdir. Ancak belirli pazarlama imkânları olmadığından, kaliteli bir şekilde üretilen bal ve cevizin gerçek değeri üreticinin eline geçmemektedir.
İlçe merkezi ve köylerinde bulunan 723 Geçici Köy Korucusu bulunduğu bununda ilçe genelinde yaşayan 723 aileye iş imkânı sağladığı görülmektedir. İlçe ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır.
Geçmişte terör nedeni ile ilçe halkı hayvancılık yapamadıklarından dolayı ilçe ekonomisini olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak son yıllarda ilçe genelinde yapılan organik tarım ve arıcılık sonucunda ilçeye yaklaşık olarak 3 trilyonluk bir getirisinin olduğu görülmektedir.
BAHÇESARAY İLÇE TARİHİ VE KÜLTÜR VARLIKLARI
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNT SAUVER MANASTIRI
Bu manastır arınç deresi vadisinin ucunda Atitzans Köyü yakınlarında Müküs çayı ile Arinç Deresi kavşağına 2 Km. uzaklıkta kurulmutur. "Beyaz Kilise" veya Diraspi" adlarıyla anılmaktadır. Bahçesaray da Pouthkouvank Manastırıından sonra önemli bir yapı olduğundan, pek çok seyyah ve araştırıcının eserinde adı geçmektedir. Manastır, Hz. Meryeme atfedilen bir kilise, jamatun ve Vaftizci Yahya için yapılan bir şapel ve keşiş hücrelerinden oluşmaktadır. Etrafı büyük ceviz ağaçlarıyla çevrilen manastıra ait bir de çeşme bulunmaktadır. Keşiş hüçrelerinin çoğu harabe halindedir. Ekili-dikili arazilerinin değirmenin ve yağhanesinin XIX yüzyılın sonlarına dek varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. (Uluçam 1998:127
SAİNT GEORGES (POUTHKOUVANK) MANASTIR KİLİSESİ
Bu manastır Ağirof Dağı nın güney yamacında, Ağzı gedik geçidi ucunda bulunmaktadır. Yaklaşık 2400 m yüksekliğinde sel ve çığ felaketlerine karşı yapılmış bir tabya üzerinde kurulmuştur. Van'dan Müküs'e ulaşan tek yol buradan geçtiğinden Hristiyan-Müslüman pek çok ziyaretçisi bulunan manastır "Pouthkouvank" adıyla meşhur olmuştur. Ayrıca Serivank (Dağ Manastırı) "Saint Geroges" ve "Horoz Manastırı" şeklinde de adlandırılmaktadır. Ostanikian'a göre Arzdrunien Krallığı dönemde kurulmuştur.
(Uluçam 1998:129)
Yapı British Museum'da bulunan 1317 tarihli bir el yazmasına göre XIV yüzyılda Vastpurakan Krallığı nın önemli birn kültür merkezidir. Burada oluyan ekol XIV yüzyılın sonunad kadar etkinliğin sürdürmüştür. XV yüzyılda okul kapanmış, fakat manastır faaliyetine devam etmiştir. Jamatun kısmı 1601'de yapılmış veya restore edilmiştir. 1839 tarihli bir yazmada, manastırın tüm elemanlarıyla faal olduğu yazılıysa da XX yüzyıl başlarında terk edilmiş ve harap olmuştur. Manastır kilise jamatun ve III.Khatchatour'a ait küçük bir şapelden ibarettir.(Uluçam 1998:129-130)
ANDZGHONTS MANASTIR KİLİSESİ
Yöre halkının "Meryem Kilisesi" veya Dıra Ancuğus adıyla andığı manastır kilisesi Bahçesarayın güneydoğusunda, Müküs çayının 75 m. Yukarısında bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Thierry, Lalayanı kaynak göstererek kilisenin 1676 'da Ter Hounannes zamanında bir hayırsever tarafından restore edildiğini belirtmektedir. XII.XIV yüzyıllarında kaldığı kabul edilenmanastır, 1805 yılında yanmış ve terk edilmiştir. (Uluçam 1998:132)
SAİNT JAQUES KİLİSESİ
Bahçesaray ilçe merkezinin yaklaşık 1 Km. güneybatısında yer lan kiliseye stabilize bir yolla ulaşılabilmektedir. Nispetten düz bir arazide kurulduğundan halk arasında "Deşt Kilisesi" olarak anılmaktadır. Üzerinde kitabesi olmayan yapının, Lalayan'nın kataloğunda XVII. Yüzyılda kullanıldığına göre inşasının da bu tarihten önce olduğu kabul edilmektedir. (Uluçam 1998:134)
KIRMIZI CAMİ
Bahçesarayın Kale Mahallesinde bulunan ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen cami, değişik dönemlerde genişletilmiş üç aşamalı bir yapı evresine sahiptir. Kitabesi ve vakfiyesi olmadığından tarihi süreç göz önünde tutularak XVI yüzyıldan kaldığı ve Müküs beylerinden biri tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. (Uluçam 1998:137)
ŞEYH ŞEMSETTİN CAMİİ
Bahçesaray ın Güneyyamaç köyünde bulunan camii, kitabesine göre 1709 tarihinde yapılmıştır. Meyilli bir arazii üzerinde, iki katlı olarak planlanan yapı 1915'te isyan ve işgal sırasında yanmış, daha sonra birinci kat yenilenmiştir. Camide birisi avlunun giriş kapısı üzerinde, diğeri caminin güney cephesinde olam üzere iki kitabe bulunmaktadır. (Uluçam 1998:138
MİR HASAN-I VELİ ZAVİYESİ
Bahçesaray ın Kale mahallesinde bulunan ve aslında bir külliye olarak düzenlenen Mir Hasan-ı Veli Zaviyesinin yapım tarihi bilinmemektedir. Mir Hasanın (1520-1566) eseri olduğu sanılan yapı bugün mevcut olmayan kitabelerine göre 1732 ve 1858 tarihlerinde onarım geçirmiştir. Bu Farsça kitabeler C.Yazıcıoğlu tarafından okunup yayınlanmıştır. (Uluçam 1998:140)
Çeşitli kaynaklarda, kitabede geçen "Bağ-ı ulum" ibaresinde bu yapının bir medrese olduğu belirtilirse de XVI yüyıldan itibaren Hoşap ve Gevaş başta olmak üzere bölgedeki mezarlıklarda bir çok zaviye yapılmış, bu yapılar aynı zamanda eğitim-öğretim hizmetinde de kullanılmıştır. Bu gün ceviz ağaçlarıyla kaplı geniş bir alana yayılan mezarlığın içinde, enkaz yığınları arasında muhtemel bir cami, zaviye ve türbeden oluşan külliyenin izleri bulunmaktadır. Halk arasında "Mir Hasan Veli Zaviyesi" olarak anılan ve manevi bir saygınlıkla ziyaret edilen külliye, Bahçesaray da Osmanlı İslam Mimarisinin tek gösterişli örneğidir. (Uluçam 1998 :140-141)
MEHMET ÇAVUŞ TÜRBESİ
Mir Hasan Veli Zaviyesinin 2 km. kuzeydoğusunda bulunan ve Mehmet Çavuş Kümbeti ile anılan türbe harabe halindedir. Dini anlamda halk arasında saygın bir yer olup, sürekli ziyaret edilmektedir. (Uluçam 1998:142
KIRMIZI KÖPRÜ
Müküs çayı üzerinde kurulan köprü, Bahçesaray'dan Hizan'a giden yol güzergahında, ilçe merkezinin 4 km. güneyinde bulunmaktadır. Adını kemesindeki kırmızı tuğlalardan alan köprünün yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yöredeki diğer köprüler gibi XIV ile XVII yüzyıllar arasında yapıldığı sanılmaktadır. Kemerinde derenin akış yönündeki mazgal penceresi üzerinde, yazısı okunamayacak derecede bozulmuş bir kitabe yer almaktadır. (Uluçam 1998:144) Define arayıcıları yakın zamanda yakın zamanda köprüyü tahrip ettikleri için Belediye tarafından 2001 yılında onarım görmüştür.
Günümüzde ulaşıma açık olan Kırmızı Köprü'nün hemen yanı başına ulaşımın sağlanması amacıyla yeni bir köprü inşa edilmiştir
BAHÇESARAY İLÇE TARİH
19. yüzyılda Kırım Bahçesaray'dan gelem Kırım Tatar Göçmenlerine itafen bu adı almıştır.1962’ye kadar Siirt'in Pervari ilçesinin bucağıyken, daha sonraları
Van'ın Gevaş ilçesine bağlanmıştır. 1987’de ilçe olmuştur. Eski adı Müküs'tür. 1915 öncesi çoğunluklu bir ermeni nüfus vardı. 1915 Tehcirinden sonra Ermeniler ilçeyi terkettiler.
BAHÇESARAY İLÇE YERLEŞİM
Bahçesaray ilçesi 576 kilometre kare yüz ölçümüne sahip deniz seviyesinden 1670 metre yükseklikte, Van il merkezine 110 kilometre uzaklıkta olup, bu yolun 74 kilometresi asfalt geri kalan 36 kilometresi ise ham toprak yoldur. Ayrıca Van-Tatvan- Hizan- Bahçesaray güzergahının bulunduğu 245 kilometrelik bir yol bulunduğu 2004 yılı içinde de asfaltlanmıştır. Çetin arazi ve tabiat şartlarına sahip, etrafı sarp yüksek dağ ve tepelerle çevrilidir. Dar bir yerleşimi bulunmaktadır.
İlçe doğuda Çatak, batıda Bitlis iline bağlı Hizan, kuzeyde Gevaş, Güneyde ise Siirt iline bağlı Pervari ilçesi ile sınırdır.
BAHÇESARAY İLÇE NÜFUS
KÖY NÜFUSU
13.233
ŞEHİR NÜFUSU
4.182
TOPLAM
17.415
BAHÇESARAY İLÇE EKONOMİ
Halk ekonomik yönden oldukça fakirdir. Büyük çoğunluğu hayvancılıkla uğraşmaktadır. İlçeye bağlı köylerde genellikle kadınlar çalışmaktadır. Hayvansal ürün yerinden tüccarlar tarafından ihtiyaç duyulan yerlere alınmak üzere toplanmakta, bu nedenle ürünler ucuz bir şekilde elden çıkmakta olup, emeğin karşılığı tam olarak ödenmemektedir. Ekonomik yaşam da ferdi çalışmalar ön plandadır. Kolektif bir çalışma hiç yoktur. Modern tarım yöntemleri kullanılmamaktadır. İlçenin en önemli gelir kaynağı bal ve cevizdir. Ancak belirli pazarlama imkânları olmadığından, kaliteli bir şekilde üretilen bal ve cevizin gerçek değeri üreticinin eline geçmemektedir.
İlçe merkezi ve köylerinde bulunan 723 Geçici Köy Korucusu bulunduğu bununda ilçe genelinde yaşayan 723 aileye iş imkânı sağladığı görülmektedir. İlçe ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır.
Geçmişte terör nedeni ile ilçe halkı hayvancılık yapamadıklarından dolayı ilçe ekonomisini olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak son yıllarda ilçe genelinde yapılan organik tarım ve arıcılık sonucunda ilçeye yaklaşık olarak 3 trilyonluk bir getirisinin olduğu görülmektedir.
BAHÇESARAY İLÇE TARİHİ VE KÜLTÜR VARLIKLARI
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNTES FEMMES (AZİZE KADINLAR) MANASTIRI
"Tzayativank" ve Saint Dean Babtiste" adlarıyla da anılan manastır, Delan Deresinin Müküs Çayı ile birleştiği alana yaklaşık 1 km mesafede küçük bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Bahçesaray'dan katırla 2,5 saatte ulaşılabilmektedir. Yöre halkı manastıra "Dira Meleşehi" adını vermiştir.
Hripsin ve Kutsal Haç Kültürüne dayalı Ermeni kaynaklarına göre bir rölik parçasını saklama amacıyla kilinsenin X. Yüzyılda yapıldığı söylenir. Ancak planın mimari özelikleri dikkate alındığında ikilesin XII yüzyıldan sonra Jamatunun ise XIV-XV yüzyıllarda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Jamatunun üzerinde neye ait olduğu bilinmeyen bir kitabe bulunmaktadır.(Uluçam 1998:126) (Jamatun Ermenice de büyük giriş holü anlamında kullarılır.)
SAİNT SAUVER MANASTIRI
Bu manastır arınç deresi vadisinin ucunda Atitzans Köyü yakınlarında Müküs çayı ile Arinç Deresi kavşağına 2 Km. uzaklıkta kurulmutur. "Beyaz Kilise" veya Diraspi" adlarıyla anılmaktadır. Bahçesaray da Pouthkouvank Manastırıından sonra önemli bir yapı olduğundan, pek çok seyyah ve araştırıcının eserinde adı geçmektedir. Manastır, Hz. Meryeme atfedilen bir kilise, jamatun ve Vaftizci Yahya için yapılan bir şapel ve keşiş hücrelerinden oluşmaktadır. Etrafı büyük ceviz ağaçlarıyla çevrilen manastıra ait bir de çeşme bulunmaktadır. Keşiş hüçrelerinin çoğu harabe halindedir. Ekili-dikili arazilerinin değirmenin ve yağhanesinin XIX yüzyılın sonlarına dek varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. (Uluçam 1998:127
SAİNT GEORGES (POUTHKOUVANK) MANASTIR KİLİSESİ
Bu manastır Ağirof Dağı nın güney yamacında, Ağzı gedik geçidi ucunda bulunmaktadır. Yaklaşık 2400 m yüksekliğinde sel ve çığ felaketlerine karşı yapılmış bir tabya üzerinde kurulmuştur. Van'dan Müküs'e ulaşan tek yol buradan geçtiğinden Hristiyan-Müslüman pek çok ziyaretçisi bulunan manastır "Pouthkouvank" adıyla meşhur olmuştur. Ayrıca Serivank (Dağ Manastırı) "Saint Geroges" ve "Horoz Manastırı" şeklinde de adlandırılmaktadır. Ostanikian'a göre Arzdrunien Krallığı dönemde kurulmuştur.
(Uluçam 1998:129)
Yapı British Museum'da bulunan 1317 tarihli bir el yazmasına göre XIV yüzyılda Vastpurakan Krallığı nın önemli birn kültür merkezidir. Burada oluyan ekol XIV yüzyılın sonunad kadar etkinliğin sürdürmüştür. XV yüzyılda okul kapanmış, fakat manastır faaliyetine devam etmiştir. Jamatun kısmı 1601'de yapılmış veya restore edilmiştir. 1839 tarihli bir yazmada, manastırın tüm elemanlarıyla faal olduğu yazılıysa da XX yüzyıl başlarında terk edilmiş ve harap olmuştur. Manastır kilise jamatun ve III.Khatchatour'a ait küçük bir şapelden ibarettir.(Uluçam 1998:129-130)
ANDZGHONTS MANASTIR KİLİSESİ
Yöre halkının "Meryem Kilisesi" veya Dıra Ancuğus adıyla andığı manastır kilisesi Bahçesarayın güneydoğusunda, Müküs çayının 75 m. Yukarısında bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Thierry, Lalayanı kaynak göstererek kilisenin 1676 'da Ter Hounannes zamanında bir hayırsever tarafından restore edildiğini belirtmektedir. XII.XIV yüzyıllarında kaldığı kabul edilenmanastır, 1805 yılında yanmış ve terk edilmiştir. (Uluçam 1998:132)
SAİNT JAQUES KİLİSESİ
Bahçesaray ilçe merkezinin yaklaşık 1 Km. güneybatısında yer lan kiliseye stabilize bir yolla ulaşılabilmektedir. Nispetten düz bir arazide kurulduğundan halk arasında "Deşt Kilisesi" olarak anılmaktadır. Üzerinde kitabesi olmayan yapının, Lalayan'nın kataloğunda XVII. Yüzyılda kullanıldığına göre inşasının da bu tarihten önce olduğu kabul edilmektedir. (Uluçam 1998:134)
KIRMIZI CAMİ
Bahçesarayın Kale Mahallesinde bulunan ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen cami, değişik dönemlerde genişletilmiş üç aşamalı bir yapı evresine sahiptir. Kitabesi ve vakfiyesi olmadığından tarihi süreç göz önünde tutularak XVI yüzyıldan kaldığı ve Müküs beylerinden biri tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. (Uluçam 1998:137)
ŞEYH ŞEMSETTİN CAMİİ
Bahçesaray ın Güneyyamaç köyünde bulunan camii, kitabesine göre 1709 tarihinde yapılmıştır. Meyilli bir arazii üzerinde, iki katlı olarak planlanan yapı 1915'te isyan ve işgal sırasında yanmış, daha sonra birinci kat yenilenmiştir. Camide birisi avlunun giriş kapısı üzerinde, diğeri caminin güney cephesinde olam üzere iki kitabe bulunmaktadır. (Uluçam 1998:138
MİR HASAN-I VELİ ZAVİYESİ
Bahçesaray ın Kale mahallesinde bulunan ve aslında bir külliye olarak düzenlenen Mir Hasan-ı Veli Zaviyesinin yapım tarihi bilinmemektedir. Mir Hasanın (1520-1566) eseri olduğu sanılan yapı bugün mevcut olmayan kitabelerine göre 1732 ve 1858 tarihlerinde onarım geçirmiştir. Bu Farsça kitabeler C.Yazıcıoğlu tarafından okunup yayınlanmıştır. (Uluçam 1998:140)
Çeşitli kaynaklarda, kitabede geçen "Bağ-ı ulum" ibaresinde bu yapının bir medrese olduğu belirtilirse de XVI yüyıldan itibaren Hoşap ve Gevaş başta olmak üzere bölgedeki mezarlıklarda bir çok zaviye yapılmış, bu yapılar aynı zamanda eğitim-öğretim hizmetinde de kullanılmıştır. Bu gün ceviz ağaçlarıyla kaplı geniş bir alana yayılan mezarlığın içinde, enkaz yığınları arasında muhtemel bir cami, zaviye ve türbeden oluşan külliyenin izleri bulunmaktadır. Halk arasında "Mir Hasan Veli Zaviyesi" olarak anılan ve manevi bir saygınlıkla ziyaret edilen külliye, Bahçesaray da Osmanlı İslam Mimarisinin tek gösterişli örneğidir. (Uluçam 1998 :140-141)
MEHMET ÇAVUŞ TÜRBESİ
Mir Hasan Veli Zaviyesinin 2 km. kuzeydoğusunda bulunan ve Mehmet Çavuş Kümbeti ile anılan türbe harabe halindedir. Dini anlamda halk arasında saygın bir yer olup, sürekli ziyaret edilmektedir. (Uluçam 1998:142
KIRMIZI KÖPRÜ
Müküs çayı üzerinde kurulan köprü, Bahçesaray'dan Hizan'a giden yol güzergahında, ilçe merkezinin 4 km. güneyinde bulunmaktadır. Adını kemesindeki kırmızı tuğlalardan alan köprünün yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yöredeki diğer köprüler gibi XIV ile XVII yüzyıllar arasında yapıldığı sanılmaktadır. Kemerinde derenin akış yönündeki mazgal penceresi üzerinde, yazısı okunamayacak derecede bozulmuş bir kitabe yer almaktadır. (Uluçam 1998:144) Define arayıcıları yakın zamanda yakın zamanda köprüyü tahrip ettikleri için Belediye tarafından 2001 yılında onarım görmüştür.
Günümüzde ulaşıma açık olan Kırmızı Köprü'nün hemen yanı başına ulaşımın sağlanması amacıyla yeni bir köprü inşa edilmiştir
